Μαθητική Ομάδα: Γ? τάξη ΕΠΑΛ – ΕΚ (Εργαστηριακού Κέντρου) Λιβαδειάς της ειδικότητας Νοσηλευτικής
Υπεύθυνος εκπ/κός: Σκαράκη Ζάμπια)
Στο προηγούμενο άρθρο ασχοληθήκαμε με την αντιμετώπιση των εξωτερικών παραγόντων που οδηγούν στην ανάπτυξη κατακλίσεων. Σίγουρα το πρώτο και βασικό μέρος της φροντίδας, αφορά εξωτερικά αίτια, ωστόσο το πρόβλημα επηρεάζεται και από εσωτερικούς παράγοντες, όπως η ηλικία του αρρώστου.
Στους υπερήλικες, συνυπάρχουν επιπλέον προβλήματα, λόγω της φυσιολογικής έκπτωσης της λειτουργίας του οργανισμού και υποκείμενων νοσημάτων. Η λήψη σκευασμάτων για την υπέρταση, μπορεί να ελαττώσει την αρτηριακή πίεση προκαλώντας αίσθημα ζάλης, ακόμη και όταν ο άρρωστος κινητοποιείται από την ύπτια στην καθιστή ή ημικαθιστή θέση. Κυκλοφορικές παθήσεις μειώνουν τη ροή του αίματος στις απομακρυσμένες περιοχές, όπως τα άκρα, οπότε η μέτρηση και η διατήρηση της πίεσης του αίματος σε φυσιολογικά επίπεδα αποτελούν βασικό μέλημα.
Η ακινησία και η συχνή αλλαγή θέσης, εξαρτώνται από τον ίδιο τον άρρωστο, και σε περιπτώσεις σημαντικής ή πλήρους απώλειας της κινητικότητας, από εκείνους που τον φροντίζουν. Μυοσκελετικά προβλήματα, η φυσιολογική φθορά των αρθρώσεων δρουν αρνητικά στην προσπάθεια μετακίνησης. Η διάθεση, όμως, για κινητοποίηση αφορά κυρίως την ψυχολογική κατάσταση, τη θετική στάση, την εσωτερική δύναμη για ζωή. Η κατάθλιψη, ακόμα και στο επίπεδο της απλής μελαγχολίας, σβήνει κάθε κίνητρο αυτοφροντίδας. Η ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς και του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος είναι τόσο σημαντική όσο η σωματική φροντίδα, και ίσως περισσότερο επίπονη.
Νευρολογικά περιστατικά, εγκεφαλικά επεισόδια, πάρεση, άνοια, επηρεάζουν την κινητικότητα, αλλά και την συναίσθηση της επικινδυνότητας. Η διανοητική σύγχυση, η μειωμένη αισθητικότητα, η εξάλειψη του αισθήματος του πόνου, δεν επιτρέπουν στον ασθενή να αντιληφθεί την πραγματική ανάγκη για οποιαδήποτε κίνηση, ακόμη κι αν πρόκειται για την απλή αλλαγή της θέσης του σώματός του.
Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί, δυστυχώς, πάθηση που απασχολεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού και η ανεπαρκής του ρύθμιση επιδεινώνει την ανάπτυξη κατακλίσεων. Η υπεργλυκαιμία προκαλεί μακροχρόνια μικροαγγειοπάθεια και επιπλέον επιδείνωση της θρέψης των ιστών. Το «διαβητικό πόδι», αιτία νέκρωσης δακτύλων και ακρωτηριασμών, μπορεί να συμβεί ανεξαρτήτως καθήλωσης στο κρεβάτι. Η αμφιβληστροειδοπάθεια του διαβητικού μειώνει την οπτική ικανότητα επισκόπησης και ελέγχου της δερματικής ακεραιότητας. Υπαισθησία, μουδιάσματα, κράμπες, καυσαλγία στα κάτω άκρα, αφορούν εκδηλώσεις του περιφερικού νευρικού συστήματος, και επιδρούν στην αντίληψη του πόνου και στην δραστηριοποίηση του αρρώστου.
Η αναιμία, λόγω της μείωσης του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων, μειώνει την οξυγόνωση των κυττάρων, τις καύσεις και τον μεταβολισμό τους και προδιαθέτει στην ανάπτυξη λοιμώξεων. Η σωστή αντιμετώπισή της χρειάζεται ιατρική και διαιτολογική-διατροφολογική παρακολούθηση, όπως εξάλλου και η ρύθμιση του σακχάρου του αίματος. Οι νοσηλευτές μπορούν να συνεισφέρουν στη εκπαίδευση του ίδιου του αρρώστου, είτε του οικογενειακού περιβάλλοντος, όσον αφορά τη μέτρηση του σακχάρου, την χορήγηση φαρμάκων και την περιποίηση κατακλίσεων. Παρακάτω θα αναφερθούμε ειδικά στο ρόλο του βάρους και της διατροφής, παραθέτοντας μία σειρά από νοσηλευτικές διαδικασίες, που αφορούν τη σίτιση του κατακεκλιμένου αρρώστου.
Η διατροφή και η επαρκής ενυδάτωση του κλινήρους ασθενούς είναι σαφώς σημαντικές, για την σωστή λειτουργία του οργανισμού και την επούλωση. Η κακή θρέψη και η αφυδάτωση επιδρούν αρνητικά στην υγεία του δέρματος, που στην περίπτωση αυτή είναι ατροφικό. Η απουσία κοινωνικής ζωής και η υποχρεωτική παραμονή στο κρεβάτι μπορεί να επιδεινώσουν τη διάθεση για φαγητό. Η ανορεξία, αλλά και οι αυστηροί περιορισμοί στη δίαιτα, λόγω νοσημάτων, όπως η υπέρταση, η χρόνια γαστρίτιδα, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η μειωμένη νεφρική λειτουργία, αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα διαταραχής της θρέψης και του ισοζυγίου υγρών- ηλεκτρολυτών.
Η παχυσαρκία επιβαρύνει τις αρθρώσεις, δυσκολεύει την κινητοποίηση, την έγερση από το κρεβάτι, ακόμα και την απλή αλλαγή θέσης. Επίσης το δέρμα, λόγω του αυξημένου βάρους, πιέζεται ακόμη περισσότερο πάνω στο στρώμα με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ευκολότερα πληγές. Η φροντίδα της σίτισης, μπορεί να αποτελεί από μόνη της αφορμή για κινητοποίηση. Μερικές φορές είναι αδύνατη η μετακίνηση, οπότε υποχρεωτικά γίνεται στο κρεβάτι. Η διαδικασία, με σκοπό την επαρκή ενυδάτωση και την επαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, γίνεται στα πλαίσια κανόνων, όπως:
- Η θέση του σώματος να είναι πάντα καθιστή και να παραμένει σ’ αυτή τουλάχιστον μισή ώρα μετά το γεύμα, ώστε να μην παλινδρομεί η τροφή από το στομάχι προς τον οισοφάγο.
- Κατά τη διάρκεια της σίτισης ενθαρρύνουμε τον άρρωστο, του δείχνουμε το ενδιαφέρον μας. Είναι μία ευκαιρία να επικοινωνήσουμε μαζί του.
- Αφιερώνουμε χρόνο, περιμένουμε να μασήσει και να καταπιεί την κάθε μπουκιά. Δεν πιέζουμε τον άρρωστο.
- Προσοχή στην διατήρηση της καθαριότητας. Τα ψίχουλα που τρίβονται πάνω στο δέρμα, ανοίγουν πληγές.
- Τακτική πρόσληψη νερού, ροφημάτων και γευμάτων, όπως οι σούπες, τα φρούτα και τα λαχανικά.
- Σωστή θερμοκρασία φαγητού.
- Κανονική κατανομή των γευμάτων κατά τη διάρκεια του 24ώρου. Ανάμεσα στα κύρια γεύματα -πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό- παρεμβάλλονται δύο ενδιάμεσα, ώστε οι ενεργειακές ανάγκες να καλύπτονται όσο το δυνατόν ομοιόμορφα και να διευκολύνεται η πέψη.
- Το σερβίρισμα να ικανοποιεί όλες τις αισθήσεις, να διεγείρει την όρεξη σε περιπτώσεις κακής θρέψης/ανορεξίας, να είναι όσο το δυνατό γευστικό, όταν υπάρχουν περιορισμοί στη δίαιτα.